معنای عمومی بازنمایی بر مجموعهایی از فرآیندها دلالت میکند که به وسیله آن ابژه یا عملی در جهان واقعی ترسیم شده و به نمایش در میآید. بازنمایی عملی نمادین است که جهان ابژه را انعکاس میدهد. برای زبانشناسان بازنمایی برای تبیین این امر به کار میرود که چگونه یک مفهوم میتواند جایگزین یک ابژه شود. در حوزه گفتمانی و به ویژه گفتمانهای قومی و نژادی این واژه عمدتا به این صورت به کار میرود که چگونه برخی ویژگیهای یک گروه از مردم به عنوان ویژگیهای کل مردم به مثابه یک کل سازگار میشود.
در مطالعات فرهنگی، بازنمایی به معنای انعکاس نمادین اشیاء و اعمال در جهان واقعی نیست، بلکه برساختی از معناست که به هیچ وجه بر تطابق بین نشانه و ابژه بیرونی دلالت نمیکند، بلکه تاثیری بازنمایانه از واقعگرایی را خلق میکند. در این معنا، بازنمایی به مثابه پیامدی از وجود سیستمی از نشانههای افتراقی درک میشود که معنا را از طریق تفاوت خود با دیگری خلق میکند.
بازنمایی در معنایی کلیتر بنیانی برای زندگی روزمره است. مردم بازنمایی را در هر زمانی به کار میبرند به این دلیل که ما عمیقا در بازنمایی زندگی میکنیم. به این معنا که ما محیط اطراف خود را چگونه درک میکنیم، چگونه خودمان را درک میکنیم و به معنایی عمیقتر بر این امر دلالت دارد که در این فرآیند من چگونه به چیزی که هستم تبدیل میشوم.
با شیوع ویروس کرونا در سراسر جهان، نحوه بازنمایی رسانه ها از وضعیت کشورهای مبتلا به این ویروس قابل تامل بود. در بازنمایی های صورت گرفته آنچه در اولویت قرار داشت، نه صرفا وضعیت ابتلا و روند درمان و پیشگیری از آن، بلکه نوع روابط ی و اقتصادی بر تعیین نحوه بازنمایی صورت گرفته اثرگذار بود. رسانه ها بر اساس همان خط مشی سابق خود که دیگر جوامع را در دسته دوست یا دشمن تعریف می کردند به بازنمایی وضعیت آنها پس از ابتلا به کرونا می پرداختند. برای مثال صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران دو مواجهه داخلی و خارجی را با جوامع کرونایی داشت. در بازنمایی شرایط داخلی کشور از یک جنبه به تقدیر از پرستاران و پزشکانی می پرداخت که به تعبیری در خط مقدم مبارزه با کرونا قرار داشتند. صدا و سیما از این ابتلا به عنوان یک جنگ یاد می کرد و پزشکان و پرستاران را سربازان این جنگ معرفی می کرد. در تیتراژ یکی از برنامه های پزشکی صدا و سیما، پرستاری صحبت می کرد و می گفت ما همه در این بیمارستان یک قاسم سلیمانی هستیم. این نوع بازنمایی از واقعیت یک بیماری را باید تحت تاثیر گفتمان امنیت و اقتدار که دال مرکزی گفتمان جمهوری اسلامی در این سالهاست، دانست که حتی مسئله بیماری و ویرویس را هم، بر طبق آن شکل بندی می کند. از سویی دیگر صدا و سیما همبستگی مردم و گروه های جهادی را برای مبارزه با این بیماری به نمایش می گذاشت. به طور کلی در بازنمایی جامعه داخل ایران سعی داشت فضای مثبت و همدلی را به نمایش بگذارد. در مقابل این بازنمایی در جامعه داخل کشور، بازنمایی کشورهای خارجی قرار داشت که خود به دو دسته تقسیم می شد. دسته اول کشور هایی همچون چین و روسیه که علی رغم ابتلای گسترده تصاویر منفی از وضعیت آنها مخابره نمی شد و صرفا اخبار ابتلا و درمان به نمایش در می آمد. برای مثال این خبر که پوتین، رئیس جمهور روسیه، خود لباس مخصوص پوشیده و به میان پزشکان رفته است. یا در بحثی که در فضای توییتر بین سخنگوی وزارت بهداشت و سفیر چین در گرفت، شاهد بودیم که برخی از فعالین رسانه ای حملاتی را علیه سخنگوی وزارت بهداشت ترتیب دادند و حتی بعضا خواهان برکناری و محاکمه او شدند. این نوع مواجهه و بازنمایی مثبت از این کشورها را بیاد در همان نوع روابط ی – اقتصادی جمهوری اسلامی با این کشورها جستجو کرد. در مقال این تصویر سازی ، بازنمایی وضعیت کشورهای غربی بود که عموما تصاویر هرج و مرج، تعداد بالای بیماران، حمله به فروشگاه ها و . از آنها به نمایش در می آمد. یعنی همان ت مقابله ای که در دیگر عرصه ها با کشورهای غربی وجود دارد، در اینجا نیز به نمایش در می آمد.
از آن سو رسانه های معاند جمهوری اسلامی نیز، دقیقا همین روند را در بازنمایی اخبار در پیش گرفته بودند اما در نقطه مقابل. برای مثال بی بی سی که وابسته رسانه سلطنتی انگلیس محسوب می شود، اخبار مربوط به کرونا در ایران به گونه ای منتشر می کند که اوضاع را بحرانی جلوه دهد و از سویی دیگر اوضاع جامعه کرونا زده انگلیس را عادی جلوه می دهد.
استوارت هال یکی از نظریه‌پردازان فرهنگی است که معتقد است واقعیت به نحو معنادار وجود ندارد و بازنمایی یکی از شیوه‌های کلیدی تولید معناست» (مهدی‌زاده, 1387, ص. 16). از نظر او سه برداشت اصلی از بازنمایی رسانه‌ها وجود دارد:
نظریه‌ی بازتابی: از این مسئله حکایت میکند که زبان آیینه است و هرآنچه بازتاب میکند، منطبق بر واقعیت جهان است.
نظریه‌ی تعمدی: با توجه به این نظریه، زبان و کلمات با اهداف خاصی توسط مولف منتقل میشود.
نظریه‌ی برساختی: معانی نه توسط شیء یا فرد بلکه به‌واسطه‌ی نظام‌های بازنمایی ساخته می‌شوند
در این میان هال، با تاکید بر رویکرد سوم، این مسئله را مطرح میکند که رسانه‌ها واقعیت را بازتاب نمی‌دهند بلکه آن را به‌صورت رمز و نشانه درمی‌آورند و به‌صورت نمادین و نه مبتنی بر واقعیت انعکاس می‌دهند»
-----------------------------------
مهدی زاده، سید محمد (1387). رسانه‌ها و بازنمایی». تهران: دفتر مطالعات و توسعه رسانه‌ها
درباره این سایت